ahar fəsli təzəcə daxil оlmuşdu. Qоca tarzən Cavadın arvadı müztərib halda tez-tez qapını açıb küçəyə baxırdı və ah çəkərəк оtağa qayıdırdı. Əri Cavad tamam qışı xəstə yatıb, İndi isə qıçlarında bir qədər qüvvə hiss edib dedi: – Ay arvad, dörd aydır ki, mən xəstə yatıram və evin qapısından başımı dişarı çıxarmamışam, indi bahardır, pəncərədən baxıram, görürəm bahar günəşinin işığı hər yeri tutubdur, ürəyim bərk darıxır, mənim paltarımı ver geyinim, gedim şəhər bağında bir az nəfəs alım, qayıdım evə. Bu neçə ayda bədənimə təmiz hava dəyməyib, bəlkə baharın istisi məni halətə gətirə.

Bir gözəl, bir sevimli oğul böyütdü ana. O bəd, uğursuz günü – ərinin öldüyünü Bildirmədi heç ona. Kədəri dalğa-dalğa doldusa da ürəyə, Lakin nə saç yolaraq verdi əsən küləyə, Nə şivən etdi ana. Ürəyində ağlayıb, gülmək öyrətdi ona. Dözərək davanın da dərdinə, bəlasına, Öz boğazından kəsib yedirdi balasına… Bir oğul böyütdü ki, gur, çatma qaş, gensinə. Bir oğul böyütdü ki, oğul deyirəm sənə...

Mallarını satmaq üçün şəhərimizə gələn fermerlər küçələrə nəsə bir canlılıq gətirirlər. Şənbə günləri bu, xüsusilə aydın duyulur. Onların əksəriyyətinin uşaqları elə bizim məktəblərdə oxuyurlar. Hetç Hatçinson da burda yaşayır. Onun şəhərdən üç mil aralıda yerləşən ferması kiçik olsa da, səliqə-sahmanına görə ad çıxarıb. Hetçin çox da böyük olmayan taxta evi həmişə rənglən­miş, meyvə ağacları ağardılmış olur. Tarlası isə, haçan baxsan, öz səliqəsiylə göz oxşayır. Hetçin yaşı yetmişi haqlayıb. O, vaxtından xeyli gec evlənmişdi. Vətəndaş müharibəsindən evə ağır yaralı kimi qayıdan atası davadan sonra xeyli yaşasa da, iş qabiliyyətini itirmişdi və nə qədər ki atası sağ idi, ailənin yeganə övladı olan Hetç təsərrüfat işlərində onu əvəz etməli olmuşdu.

“Qaban” hekayəsində çar hakimiyyəti illərində qaçaq Əbdülkərimin öz yoldaşları ilə şəxsi və ictimai zülmə, haqsızlığa qarşı mübarizəsi təsvir olunur. Qaçaq Əbdülkərimin anasına olan səmimi münasibəti və anasının mərd siması yazıçı tərəfindən canlandırılıb. Ananın məğrur hərəkəti heç vaxt yaddan çıxmır: “Əbdülkərim anası ağlamaz. Sən də, oğul, dünyada igid yaşayıbsan, ölümə də igid get, rəngin bir zərrə qaçarsa, sənə oğul demərəm”.

Mərdlik sisteminin çox mürəkkəb konstruksiyası var. Bu, çox incə bir sistemdi. “Oğru və pristav” hekayəsində pristav əvvəldən də “mən ölüm”ə keçə bilərdi, amma keçmir, çalışır ki, cinayəti bunsuz sübuta yetirsin. Çünki pristav bilir ki, iş “mən ölüm” müstəvisinə keçsə, oğrunu cəzalandırmaq haqqını itirəcək. Ola bilsin, pristav heç də ədaləti bərpa eləmək, öküzü oğrudan alıb yiyəsinə qaytarmaq niyyətində deyil. Ola bilsin, onun məqsədi cinayəti sübuta yetirib oğrunu dama basmaq, öküzü də onun əlindən alıb, satdırıb, puluna kef eləməkdi. Oğrunu tutacaq, guya ədalət bərpa olunacaq. Ola bilsin, yiyəsi çox dirəşsə, öküzün pulundan bir az ona da verəcək ki, ədalət “lap yaxşı” bərpa olunsun. Amma bütün bunları eləyə bilməkdən ötrü pristav öküzü məhz yaxaladığı adamın oğurladığını sübuta yetirməlidi. Pristav buna çalışır, amma alınmır.